Heksenjacht
De spoorsector stond deze week in het teken van de heksenjacht. Een heksenjacht in de vorm van een dreigende juridische slachtpartij van de machiniste die vorig jaar bij Amsterdam een rood sein passeerde. Een heksenjacht in de vorm van door FNV en Een Vandaag georganiseerde zwartmakerij in de richting van ProRail over het niet goed werken van het nieuwe beveiligingssysteem ATB-VV.
Over die eerste heksenjacht. Natuurlijk, die machiniste had vorig jaar april niet door rood mogen rijden, daar is iedereen het wel over eens. Reken maar dat ze, naast steun, ook onvoorstelbaar op haar sodemieter zal hebben gekregen van haar leidinggevenden. Ze zal moeten zien te dealen met het feit dat ze verantwoordelijk is voor heel veel gewonden en ook voor een dodelijk slachtoffer. Het OM verwijt het de machiniste onder meer dat ze zat te telefoneren toen ze door rood reed. Dat getelefoneer was niet verstandig. Maar het is wat mij betreft van groot belang, dat ze de telefoon had gepakt om aan de verkeersleiding door te geven dat het achterlicht van een andere trein kapot was. Dat is wat anders dan een of ander overbodig flauwekultelefoontje met het thuisfront. Maar deze machiniste heeft nu een schikkingsvoorstel (schikkingsvoorstel is een verhullende term voor iets wat eigenlijk een dreigvoorstel of chantagevoorstel zou moeten heten) gekregen: een taakstraf van 120 uur en anders voorkomen bij de strafrechter. Deze machiniste wordt met het hoofd op het hakblok gelegd, terwijl er meer factoren en beslissingen (indirect, maar toch) hebben geleid tot het ongeluk. Ten eerste was de planning van het treinverkeer erg krap. Door werkzaamheden was tussen Centraal en Sloterdijk op de lage sporen slechts een stuk enkelspoor beschikbaar, zodat de treinen elkaar konden tegenkomen. Dat is op zich nog niet zo erg, maar door een overvolle dienstregeling en door de beslissing van de seinhuiswachter om een vertraagde goederentrein ook nog door te laten rijden, werd het gewoon te druk, en kon het niet anders dan dat de machiniste onverwachts voor een rood sein terecht zou komen. En nogmaals: nee, die machiniste had dat sein niet mogen missen, maar haar fout is dus niet de enige factor. Wat te denken van het feit dat de kritieke locatie door ProRail niet was beschermd met ATB-VV. En hoe ver wil je gaan met het aanwijzen van verantwoordelijken? Als de machinist van die trein die op de hoge sporen naar Sloterdijk reed, volgens de voorschriften zijn achterlichten had gecontroleerd, had de machiniste van de ramptrein niet de telefoon gepakt om het kapotte achterlicht te melden, en was het ongeluk misschien helemaal niet gebeurd. De meningen over hoe terecht het is dat het OM maatregelen tegen de machiniste neemt, zijn verdeeld. Persoonlijk vind ik, dat straf te ver gaat. De machiniste heeft immers de beste intenties gehad, en dat is wat mij betreft doorslaggevend.
Dan de tweede heksenjacht. Er is bij Hattemerbroek absoluut iets misgegaan. Een machinist is met zijn trein voorbij het rode licht gereden, en uitsluitend een noodremming van een collega-machinist heeft een verschrikkelijk ongeluk voorkomen. Het daar aanwezige ATB-VV-systeem heeft duidelijk niet of onvoldoende gewerkt. Want na het passeren van een rood licht moet een trein vol in de remmen, en dat is niet gebeurd. Dat betekent dat er tot de bodem moet worden onderzocht, wat er is gebeurd. En vooral hoe dat kon gebeuren. Waarom heeft ATB-VV niet ingegrepen? En wat is de reden dat ProRail meteen een spoedcontrole heeft uitgevoerd bij 150 andere ATB-VV-installaties? Betekent de spoedcontrole dat er wat mis was? Het ziet er niet goed uit, maar wat had ProRail dán moeten doen? Zo’n extra controle achterwege laten omdat die verkeerd zou kunnen worden uitgelegd? Ik heb in een officiële reactie ook duidelijk gezegd dat ik het onaanvaardbaar vind dat we honderden miljoenen uitgeven aan een beter beveiligingssysteem als dat niet goed blijkt te werken. Maar ik vind het niet in orde als mensen nu maar vast suggereren dat het spoor niet veilig is, of dat de spoorveiligheid verslechtert doordat NS en ProRail twee aparte organisaties zijn.
En dat is wat ik de FNV zie doen. Ik citeer bondsbestuurder Roel Berghuis, die op Twitter commentaar levert op de gebeurtenissen rond Hattemerbroek: “Er zijn steeds meer bedrijven op het spoor. De veiligheid is van iedereen en tegelijkertijd van niemand.” Maar die spoorveiligheid hangt af van de vraag of de betrokkenen goed met de veiligheid omgaan, en niet van de vraag, welk bedrijf er op hun loonstrookje staat. Die veiligheid hangt af van de vraag of de juiste beleidsbeslissingen zijn genomen. Van de vraag of de spullen technisch wel goed zijn ontworpen. Of het onderhoud wel in de haak is. Dáár gaat het om. Onlangs las ik in een commentaar van ROVER-voorzitter Kruijt ernstige kritiek op ProRail: zo’n beetje alle spoorwegproblemen waren de schuld van de gebrekkige infrastructuur van ProRail. In dat kader wijs ik er graag even op, dat ProRail nog steeds druk doende is met het wegwerken van onderhoudsachterstanden die nog dateren van de tijd dat ProRail gewoon een afdeling van de NS was! Verder is de overheidsbijdrage fors verlaagd. Dat betekent niet dat ik kritiekloos tegenover ProRail sta: ze maken soms foute keuzes en dat zal ik blijven benadrukken.
De onderste steen moet boven. Daar mag geen ontkomen aan zijn. De beste manier om waarheden boven tafel te krijgen is gedegen onderzoek. Zolang de machinist bij wijze van spreken niet dronken in zijn trein met van alles en nog wat bezig was, behalve met het serieus uitoefenen van zijn vak, niet dreigen met de strafrechter (want dat zal in de toekomst mensen in de spoorsector ervan weerhouden, eerlijk te zijn over hun fouten) en niet voorbarig allerlei misstanden suggereren (want daarmee dring je partijen slechts in het defensief en is het gedaan met de openheid).
En ja, ik vind het spoor nog steeds veilig. Veel veiliger dan de auto. Kijk maar naar die nieuwe Coentunnel bij Amsterdam. Drie kettingbotsingen per week. Een spoorbaanvak met zo’n score zou al lang zijn getroffen door een gebruiksverbod. Echt, er zijn veel gevaarlijker zaken in ons land dan de trein. Keukentrapjes. De fiets. Rondslingerend groentenafval op de vloer bij Albert Heijn waarop je kan uitglijden en een halve doodsmak maken. Ik verzeker u, die twee knalblauwe knieën staan mij bijzonder slecht en die verrekte rug is ook niet fijn.
