Rot op met je winterdienstregeling!

De winter van voorjaar 2013 zal de geschiedenis ingaan als een strenge winter. Was die winter dan écht zo streng? Nee. Maar ik wel!

Die winterpaniekdienstregeling van ProRail en de NS wordt beschouwd als een soort natuurverschijnsel, zo lijkt het. Een paar centimeter sneeuw verwacht? Hopsakee, het mes in de treindienst! Die houding, die binnen NS en ProRail lelijk is voortgewoekerd, is je reinste flauwekul. Dat is de afgelopen dagen duidelijk geworden. Woensdag werd het treinverkeer fors ingekrompen wegens een Verwacht Verschrikkelijk Sneeuwdek van tussen de twee en vijf centimeter. Gisteren viel er zeker net zoveel sneeuw, maar werd de treindienst -doordat deze sneeuwval zo onbeleefd was, zich niet minimaal een dag van tevoren bij het crisiscentrum van de spoorsector aan te melden- niet beknot.

Wat waren de lessen van deze dagen?

Woensdag was het aantal storingen aan seinen en wissels ondanks de activiteiten van Koning Winter niet hoger dan op menig andere dag. Op heel veel stations langs trajecten waar helemaal geen storingen waren, was de treindienst wel gehalveerd. Volkomen onnodig dus. Reizigers moesten langer wachten en werden vervoerd in uitpuilende treinen die dus vaak half zo vaak reden, maar niet ter compensatie twee keer zo lang waren. Zelfs de gemiddelde PABO-student kan uitrekenen dat de zitplaatscapaciteit per saldo dan tekortschiet. Het feit dat reizigers als haringen in een ton werden vervoerd of zelfs voor de zoveelste keer deze winter op het perron achter moesten blijven, toont aan dat dat zelfs  voor de staanplaatscapaciteit geldt.

De reizigershinder werd woensdag dus niet veroorzaakt door de Afschuwelijk Genadeloze IJsregens, maar door een foute beslissing die een mengvorm is van gemakzucht en lafheid.

Zaterdag viel er een onverwacht stevig pak sneeuw. De treindienst werd niet uitgedund. En voor de duidelijkheid: op een normale zaterdag rijden de treinen veel vaker dan in de doordeweekse uitdundienst. De treindienst heeft weinig last gehad van de winterse omstandigheden. Er waren twee opvallende storingen, en ik leg graag even uit, waarom die niet rechtstreeks met het Enorme Winterse Natuurgeweld te maken hadden en waarom zo’n uitgedunde paniekdienstregeling niet had geholpen.

De grootste narigheid speelde zich af tussen Hoogeveen en Beilen. Daar kon een groot gedeelte van de dag geen trein rijden. Kwam dat door een van een trein gevallen ijsschots? Nee. Kapotgevroren bovenleiding? Weer niet. De seinen onzichtbaar door verschrikkelijke sneeuwbuien? Ook al niet. Waardoor dan wel? Een bij een passeermanoeuvre van een overweg geraakte auto die door een trein werd gegrepen, gelukkig zonder persoonlijke ongevallen. Maar had een preventief ingestelde halveringsdienstregeling dit incident opgelost? Nee. Want in zo’n geval heb je niet te kiezen tussen X treinen per uur of een half X treinen per uur. De enige optie is dan nul treinen per uur.

En er was een andere storing. Bij Oss in de buurt. Brand in zo’n harmonica tussen twee treinwagens. Dat kwam doordat de stroomafnemer flink wat vonken had gemaakt bij het contact met de bovenleiding. Of dat door ijzel op de draad of door een defect aan de stroomafnemer kwam, is mij nog niet bekend, maar dat maakt ook niet zoveel uit. De belangrijkste reden is een ontwerpfout. Het is al sinds jaar en dag bekend dat vonkende stroomafnemers brand kunnen veroorzaken in die harmonica’s tussen twee rijtuigen. Bij het motorrijtuig in kwestie staat de stroomafnemer op de verkeerde plaats. Vlakbij de harmonica. Aan de andere kant van dat motorrijtuig is er niet zo’n harmonica. Daar had de stroomafnemer dus moeten staan. Dat had een behoorlijk fikkie gescheeld.

De narigheid voor passagiers op het spoor werd zaterdag dus niet door Verschrikkelijke Winterse Weersomstandigheden veroorzaakt, maar door een stuurfout en een ontwerpfout.  Maar hoe het ook zij: zaterdag is juist door het niet rijden van de uitmergeldienst glashard aangetoond wat een flauwekul dat bij het eerste de beste sneeuwbuitje preventief ruimen van treinen eigenlijk is. De treindienst is afgezien van op de door niet-winterse oorzaken gestremde trajecten gewoon goed op gang gebleven.

Is een forse inkrimping van de treindienst nuttig? Nee. Tenzij er écht een meter sneeuw valt. NS en ProRail hebben wat anders laten zien. Namelijk dat je bij doodgewoon winterweer de treindienst prima op gang kan houden als je de spoorvervoerbedrijven en -infrabeheerders maar op een vakkundige manier runt. Als je maar zorgt dat de spullen niet kapotgaan. Als je maar zorgt dat wisselverwarmingen het niet begeven. Als je maar zorgt dat treinen niet stranden doordat wegens constructiefouten sneeuw naar binnen waait en gevoelige elektronica aan gort helpt. Als je maar zorgt dat er voldoende storingsmonteurs in de buurt zijn om als er onverhoopt toch problemen ontstaan, deze als de gesmeerde bliksem op te lossen.

En er is nog een heel belangrijk aspect, dat van groot belang is als er toch storingen optreden. Op dagen dat er wat meer sneeuw viel dat een paar centimeter, zakte de treindienst als een kaartenhuis in mekaar. Niet eens door een enorm hoog aantal storingen aan wissels en treinen, maar doordat in de loop van de dag steeds meer personeel op verkeerde plaatsen terecht was gekomen, of zelfs onvindbaar bleek. De gevolgen daarvan ontwikkelen zich dan exponentieel tot een logistieke kettingreactie met dramatische gevolgen voor de reiziger. Die narigheid kan binnen de perken blijven als je maar zorgt dat er op de seinhuizen voldoende mensen zijn om de treinenloop en de personeelsdiensten bij problemen in het gareel te houden. En dat kan worden vergemakkelijkt -ik blijf het zeggen- door een veel betere organisatie van de personeelsdiensten van machinisten en conducteurs, maar dat is iets waar de NS-directeuren hun vingers niet aan willen branden. Die halveren nog liever volstrekt zinloos de treindienst.