De halve waarheden van de NS
De FOK!-user is gemiddeld vrij jong, en reist dus, al dan niet met een OV-studentenkaart, veel met de trein. Daarom deel ik op deze plaats graag mijn spoorwegbevindingen met u allen. Deze week was er een hoop politiek rumoer. Over de nieuwe treinconcessies die de minister wil uitdelen, als snoepgoed aan een stout kind.
De vakbonden en de NS zijn fel tegenstander van samenloop. Wat dat is? Dat op langere spoortrajecten reizigerstreinen van verschillende ondernemingen rijden, meer in het bijzonder van de NS en regionale maatschappijen zoals Arriva en Veolia. Waarom zijn de NS en de bonden daar zo op tegen? Bij verschillende gelegenheden hoorde ik ze allerlei argumenten noemen. De verschillende maatschappijen rijden elkaar met hun treinen in de weg, er wordt niet meer gewacht op aansluitingen waardoor reizigers hun overstap missen, door de komst van de regionale spoorwegmaatschappijen moeten doorgaande reizigers sowieso vaker overstappen, de conducteur verdwijnt van de trein en de voorzieningen op stations zijn bij de regionale spoorbedrijven bedroevend. Dat is het doemscenario dat de betrokkenen met droge ogen durven te voorspellen.
Kletskoek. Regelrechte flauwekul.
Zoals velen weten, wonen mevrouw Oplopers en ik in de nabijheid van het Amsterdamse Amstelstation. Vrijdag moesten we naar Den Helder Zuid. Op familiebezoek. Bezien in het licht van bovenstaand doemscenario, zal ik u onze reis beschrijven.
We vertrokken om 6 uur 's avonds vanaf het Amstelstation. Tot voorbij Zaandam ging de reis voorspoedig. Daar echter, raakten we verzeild achter een stoptrein en moesten we flink in de remmen, om door te blijven sukkelen tot Castricum. Bezwaar 1 van de bonden en de NS: verschillende maatschappijen rijden elkaar met hun treinen in de weg. Dat geldt dus ook voor de ene NS-trein die de andere NS-trein hindert! Netzogoed. En waar was trouwens de sturende rol van de verkeersleiders van ProRail?
Met blijkbaar enige vertraging kwamen we aan in Alkmaar. Reizigers richting Obdam en Hoorn moeten daar overstappen. Op het moment dat we aan het perron tot stilstand kwamen, vertrok aan de andere kant van het perron de trein naar Hoorn. Bezwaar 2 van de bonden en de NS: overstappen tussen verschillende vervoermaatschappijen gaat mis omdat ze niet op elkaar wachten. Ook het overstappen van de ene NS-trein op de andere NS-trein laat dus te wensen over.
Trouwens, wat betreft die stoptrein naar Hoorn: die rijdt nu tussen Den Haag Centraal en Hoorn, via Leiden, Haarlem, Uitgeest en Alkmaar. Maar die treinverbinding wordt ingekort. Hij rijdt binnenkort nog slechts tussen Hoorn en Haarlem. Reizigers die verder moeten, dienen in Haarlem dus altijd over te stappen. Bezwaar 3 van de bonden en de NS: reizigers moeten vaker overstappen door die regionale maatschappijen. Ook de NS maakt zich schuldig aan het vaker overstappen. En heus niet alleen in Haarlem. Probeer maar eens zonder overstappen van Amsterdam Centraal voorbij Amersfoort te komen... De treinverbinding waar wij het nu over hebben, is straks overigens gereduceerd tot een regionale verbinding, die niet buiten de provincie Noord Holland komt. Of deze nu door de NS wordt uitgevoerd, of door een regionale spoorwegmaatschappij: dat reizigers in Haarlem allemaal die trein uit moeten, blijft een feit. Deze treindienst is dus een prima kandidaat voor aanbesteding.
Voorbij Alkmaar kregen we een telefoontje. Dochterlief was gestrand. In Utrecht, wegens de zoveelste enorme computerstoring bij ProRail. Wij waren erg benieuwd, of de conducteur nog handige reistips had. Rustig afwachten, we hadden de conducteur de hele reis nog niet gezien, dus die zou wel snel langskomen, nu. Helaas. Onze hele reis hebben we geen conducteur gezien. Bezwaar 4 van de bonden en de NS: de conducteur dreigt bij de regionale vervoerders te verdwijnen. Ja? En? Bij de NS is de conducteur veelal ook onzichtbaar. En voor wat betreft de regionale verbindingen: als de opdrachtgever (de provincie) wil dat er een conducteur op die trein is, dan komt die er. Kijk maar naar de spoorlijn Dordrecht-Geldermalsen.
Na ongeveer anderhalf uur rijden, kwamen we aan op het station van Den Helder Zuid. Nog nooit zag ik zulke armoedige voorzieningen als op dat station. Geen koffie te krijgen. Een fatsoenlijke wachtgelegenheid was er niet, afgezien van een tochtig en onverwarmd hok zonder deur. Alle treinen stoppen aan perron 1. Veruit de meeste mensen die met de bus verder willen, moeten een hoop trappen af en door een onveilig tunneltje om bij hun bus te komen. Terwijl spoor 2 een prima verbinding met de meeste buslijnen geeft. Al met al kenmerkt het station Den Helder Zuid zich door een hartverscheurende armetierigheid. Bezwaar 5 van de bonden en de NS: voorzieningen op stations in de regio verschralen. Op Den Helder Zuid is geen regionale treinvervoerder te bekennen aan welke je de schuld kan geven, maar de stationskwaliteit is dus beschamend.
Dus als we nu kijken naar de bevindingen in anderhalf uur tijd, dan komen we tot een onthutsend beeld. Niet zozeer de regionale vervoerders rijden de NS opeens in de weg, dat doet de NS zelf al. Niet zozeer de regionale vervoerders laten de reiziger opeens zijn aansluiting missen, dat doet de NS zelf al. Niet zozeer de regionale vervoerders zorgen opeens dat klanten vaker moeten overstappen, dat doet de NS zelf al. Niet zozeer de regionale vervoerders laten de conducteur verdwijnen, dat doet de NS zelf al, qua zichtbaarheid. Niet alleen de regionale vervoerders maken de stations in de provincie tot een troosteloze misère, dat doet de NS zelf al. Al die wandaden die de regionale vervoerders in de al dan niet toekomstige schoenen worden geschoven, worden net zo makkelijk door de NS zélf begaan.
De NS heeft naar mijn mening geen enkel recht van spreken over het nut en onnut van aanbestedingen en alles wat daarbij komt kijken, en de bonden hebben ruimschoots boter op het hoofd. De NS heeft meer dan een decennium de tijd gehad om de zaken goed op orde te krijgen. Dat is, zo mochten wij vrijdag ondervinden, niet gelukt. Laat een ding duidelijk zijn, ook de regionale vervoerders zijn niet heilig, wat ons betreft. Hun vergelijkingen met het Zwitserse systeem, waar het spoor wordt bereden door veel relatief kleine spoorwegmaatschappijen, gaan in allerlei opzichten mank. Zwitserland is nu eenmaal heel anders georganiseerd. Maar de regionale ondernemingen hebben in ons land de trajecten waar zij rijden tot een groot succes weten te maken. Ik hoorde een NS'er beweren dat dat door subsidies komt. Onterecht. De vervoerders wonnen in de provincie gewoon aanbestedingen. Trouwens, de NS kreeg voor het exploiteren van die lijnen ook gewoon geld. Er gingen vele miljoenen om in wat de ‘contractsector' werd genoemd.
De minister wil de vervoersrechten op het overgrote deel van het spoor ondanks alles toch weer exclusief aan de NS geven. Daarmee begaat ze -mede namens haar partij, de VVD- een historische blunder. Zeker wanneer de NS qua kwaliteitseisen en het daadwerkelijk nakomen daarvan niet de duimschroeven zeer fors wordt aangedraaid.
